Schotse whisky’s worden doorgaans ingedeeld in regio’s. Schotland kent enkele zeer illustere regio’s, waar al eeuwenlang het produceren van whisky tot kunst verheven wordt. Sprankelende namen als Speyside, The Highlands, Campbeltown en The Lowlands. Overigens zijn er verschillende indelingen die gemaakt worden, waar volop over gediscussieerd wordt in Schotland en daarbuiten. Niettemin zullen de namen je wellicht bekend in de oren klinken.
De regio’s zelf hebben, mede dankzij hun vruchtbare whisky-oogsten, een zekere bekendheid verworven. De vele distilleerderijen zijn toeristische trekpleisters geworden. Vele whiskyliefhebbers van over de hele wereld reizen dan ook af naar een van de regio’s om aldaar van een fijne vakantie te genieten. Heerlijk wandelen in de Highlands bijvoorbeeld. Uiteraard met een whisky in de hand en een bezoek aan een van de bekende distilleerderijen. Fijne whisky’s ontdekken, ruiken én proeven.
Graag willen wij deze whiskyregio’s eens wat nader in beschouwing nemen. Hoeveel en welke regio’s zijn er? Zit er veel verschil tussen de whisky’s afkomstig uit een van deze streken? We zijn voor jullie op onderzoek gegaan.
THE HIGHLANDS:
Het grootste whiskygebied van Schotland Geografisch gezien zijn ‘The Highlands’ Schotlands grootste gebied. Geografisch gezien bevat The Highlands alles tussen de Firth of Clyde in het westen en de Firth of Tay in het oosten. Het is hiermee dus ook gelijk het grootste whiskygebied. Reken erop dat wanneer je hier enkele distilleerderijen gaat bezoeken, je aardig wat tijd kwijt bent. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Speyside, waar alles wat geconcentreerder bij elkaar ligt. Highlands whiskyregio Schotland.
The Highlands is verantwoordelijk voor ongeveer 25% van de whiskyproductie, zeker wanneer je Speyside erbij rekent (zoals sommige kenners steevast doen, zij beschouwen Speyside als een onderdeel van The Highlands) loopt dit op tot wel meer dan 85% van de Schotse whiskyproductie. Slechts drie van de Schotse whisky distilleerderijen mogen het predicaat ‘royal’ dragen. Alle drie deze distilleerderijen liggen in The Higlands. Dit is waar het gebeurd!
Een weinig exacte benadering van het type whisky dat hier gemaakt wordt is dat de Highland whisky’s doorgaans vol van smaak zijn, rokerig en een turfrijk karakter hebben. Doorgaans zijn de whisky’s erg krachtig van smaak. Maar door de omvang van deze regio en haar vele verschillende distilleerderijen is het haast onmogelijk een eenduidige karakterisering te stellen.
Een van de meest bekende en bezochte distilleerderijen in The Highlands is de Glenmorangie Distillery in Tain. Hier worden al sinds 1843 whisky’s geproduceerd. Hier zijn de Glenmorangie copper stills te vinden, de grootste in Schotland. Deze stills reiken hoger dan 5 meter! Wellicht een nog betere bezienswaardigheid is de ‘Famous Grouse Experience’ in de Glenturret Distillery in The Hosh, Crieff, Perthshire. Deze attractie is onlangs verkozen tot beste whisky bezienswaardigheid van het jaar.
Schotlands oudste distilleerderij biedt een unieke en authentieke ervaring aan bezoekers. Deze distilleerderij in het hart van Perthshire, waar al sinds 1775 whisky wordt gemaakt, is eenvoudig te bereiken per auto vanuit Glasgow en Edinburgh. Bezoekers kunnen het traditionele vakmanschap van dichtbij aanschouwen. De Glenturret wordt met zorg geblend met andere graan en malt whisky’s, alvorens deze het predicaat ‘The Famous Grouse’ mag dragen. De nummer 1 whisky in Groot-Brittannië.
SPEYSIDE:
Het kloppende hart van de whiskyproductie De drukste whiskyregio in Schotland is volgens ons toch wel Speyside. Vaak wordt deze regio onder whiskyregio ‘The Higlands’ geschaard, maar volgens velen doe je de regio hiermee een beetje te kort. Waarom is er discussie over het wel of niet zijn van een opzichzelfstaande whiskyregio? De noordelijk gelegen whiskyregio Speyside is niet eens zo heel groot in oppervlak, toch bevinden zich hier meer dan de helft van de 89 werkende distilleerderijen van Schotland. Een productieve regio dus. Speyside is een gebied in de Schotse provincie Moray. De dunbevolkte regio doet hetzelfde aan qua sfeer als de rest van de Highlands. Wanneer men de Whisky Trail volgt, de bekende whiskyroute langs Schotse distilleerderijen, stopt men bij 8 distilleerderijen en een kuiperij in Speyside. Voor veel whiskyliefhebbers is Speyside dan ook de bakermat van de whisky. Dé plek waar goede whisky’s vandaan komen. Speyside is voor whisky wat Cognac is voor brandy.
Speyside ontwikkelde zich gedurende het einde van de 19de eeuw tot een ideale productieplek voor whisky’s. Whisky werd booming en in Speyside bevond zich de wieg. De zachte, subtiele smaak van de vele Speyside malts, was perfect voor het destijds zo populaire mixen van sterke drank met soda. Whisky uit Speyside werd wereldwijd dan ook gedronken, in alle uithoeken van het Britse rijk dronken vele ‘gentlemen’ whisky uit deze regio.
Vandaag de dag biedt Speyside nog altijd thuis aan enkele van Schotlands bekendste merken. Glenfiddich, Glenfarclas, The Glenlivet, The Macallan, ze komen allemaal hier vandaan.
Zo is ook ’s werelds oudste distilleerderij te vinden in Speyside. De Strathisla distillery in Keith is de oudste distilleerderij die nog altijd whisky’s produceert. Deze distilleerderij is al actief sinds 1786. In deze regio, om precies te zijn in Forres, ligt tevens de kleinste distilleerderij van Speyside. De Benromach Distillery.
Een mooie bezienswaardigheid is de Glen Moray distilleerderij in Elgin, de belangrijkste stad van de regio. Deze distilleerderij, aan de oevers van de Lossie, produceert sinds 1897 de kwalitatief sterke Glen Moray whisky’s. De distilleerderij is typisch voor de regio en is nog niet door het grote publiek ontdekt. Een authentieke sfeer voor de echte liefhebber. Zeker een bezoekje waard.
Speyside whisky kan doorgaans ruw ingedeeld worden in twee categorieën. Enerzijds de wat zwaardere, rijke malts met vaak een vleug kersen. Anderzijds de wat lichtere, complexe bloemige malts. Speyside malts zijn doorgaans zoetere whisky’s, zeer licht rokerig, met hier en daar een turfaccent.
In Speyside wordt tevens ieder jaar het ‘Spirit of Speyside Whisky Festival’ gehouden. Wij berichtte reeds eerder over dit whisky festival. Dit was waar bezoekers overwegend Sean Connery kozen als ideale partner om een glas whisky mee te delen. Het is een drukbezocht en gezellig festival. Een waar festijn voor de echte whiskyliefhebber. Ook zeker een bezoek waard.
THE LOWLANDS:
De gerstschuur van Schotland De Lowlands, ook wel de Schotse Laaglanden, is de regio die tussen The Highlands en Noord-Engeland ligt ingeklemd. Ten zuiden van een denkbeeldige lijn die loopt van Greenock aan de westkust van Schotland, tot aan Dundee in het oosten. Het stroomgebied van de rivieren Clyde en de Forth. De aarde vruchtbaar aan mineralen als lood, zilver, ijzer en steenkool. Alle grote steden in Schotland liggen in het laagland. Steden als Glasgow, Edinburgh, Aberdeen zijn hier allemaal te vinden. Het is dan ook een vrij dichtbevolkt gebied. Hier bevinden zich ook vele interessante bezienswaardigheden voor de whiskyliefhebber. Wat dacht je bijvoorbeeld van het whisky museum in Edinburgh, de hoofdstad van Schotland? De Lowlands kennen weinig granietheuvels en het turf heeft er een subtiel karakter. De provincie is echter rijk aan andere natuurlijke ingrediënten voor whisky. Zo beschikken de Lowlands over perfecte waterreserves en gerst van goede kwaliteit. De Lowlands worden dan ook wel de gerstschuur van Schotland genoemd.
Opvallend is dat de meeste whisky’s die uit deze regio komen blends zijn en vele whisky’s die gebruikt worden in blends. De whisky’s die gemaakt worden in de Schotse Laaglanden zijn doorgaans lichter, verfijnder en droog. Daarnaast wordt er meestal geen turf gebruikt. Soms worden de verfijnde Lowland whisky’s wel eens ‘feminine drams’ of ’the Lowland ladies’ genoemd. Vergeet bij deze indelingen nooit dat deze vaak ruw zijn. Het is goed mogelijk een zeer turfrijke whisky te maken buiten regio’s als de Highlands of Islay. Men kan immers ook elders geturfde gerst distilleren voor hetzelfde effect.
Enkele bekende single malts uit de Lowlands zijn de Glenkinchie 12 yrs. en de McClelland’s Lowland Single Malt. Daarbij zijn er tevens een aardig aantal whisky’s die nog wel verkocht worden maar niet meer in productie zijn. Zo is een aangename whisky genaamd ‘Litllemill’ uit de gelijknamige distilleerderij in Bowling, West Dunbartonshire wel nog te koop, maar wordt deze helaas niet meer geproduceerd sinds 1972. Vanzelfsprekend komen en gaan distilleerderijen, toch doet het zeer wanneer een distilleerderij uit circa 1775 zijn deuren sluit na 200 jaar in werking te zijn geweest.
Er zijn in de Lowlands dan ook weinig nog werkende distilleerderijen. Er zijn er momenteel slechts drie nog actief.
ISLAY:
Ruwe landschappen, pure whisky’s
Ook op het eiland Islay, voor de westkust van Schotland, wordt whisky geproduceerd. En niet zo maar whisky! Een van de meest zuidelijke Binnen-Hebriden (Na h-Eileanan a-staigh in het Schots-Gaelisch), herbergt een van Schotlands meest bekende whiskyregio’s. De van oudsher zeer religieuze bewoners van Islay houden zich voornamelijk bezig met het produceren van whisky. Het is een productieve regio op het gebied van whisky. Het is dan ook een van de belangrijkste pijlers van de lokale economie. Het eiland is dunbevolkt, er wonen slechts zo’n 3000 mensen in de ruwe landschappen van het natuurrijke Islay. Islay is een van de meest bezochte whisky-hotspots van Schotland. Het eiland organiseert ieder jaar tegen het einde van mei het ‘Festival of Malt and Music’, ook wel Fèis Ìle genoemd. Rond dit festival worden vele proeverijen, evenementen, concerten en lokale folklore aangeboden aan de bezoekers.
De whisky’s uit Islay worden gekenmerkt door een sterke rokerige turfinvloed. Dit wordt dan ook gezien als een van de essentiële karakteristieken van een Islay single malt. Volgens kenners wordt dit veroorzaakt door de hoge turfwaardes en het water waarmee de whisky’s worden vervaardigd. Vele beschrijven de smaak van echte Islay whisky’s als medicinaal. De peated whisky’s hebben vaak ook opmerkelijke invloeden van jodium, zeewier en zout. Een van de bekendste distilleerderijen op het eiland, Caol Ila, gelegen in het noorden van Islay, produceert bijvoorbeeld een zeer ‘heavily-peated’ whisky.
De overige distilleerderijen op het eiland maken een verscheidenheid aan producten. Zo produceert Bowmore een whisky die erg uitgebalanceerd is en gematigder turf gebruikt. Als aanvullende bijzonderheid gebruikt men hier sherryvaten voor het rijpingsproces. De jongste distilleerder, Kilchoman, die pas sinds 2005 whisky’s produceert, heeft weinig overeenkomsten met de andere distilleerderijen. Wellicht komt dit omdat dit de enige distilleerderij is die niet bij de zee ligt.
De zee is een belangrijke factor en heeft zogezegd ook invloed op de smaak van de Islay whisky’s. Bekende distilleerderijen die in de buurt van de zee liggen zijn de Laphroaig distilleerderij bij het Loch Laphroaig en de Bowmore distilleerderij aan de oostkust van Loch Indaal.
Zo’n 5 kilometer ten oosten van Port Ellen ligt nog een bijzonder interessante distilleerderij die reeds actief is vanaf 1815. De Ardbeg distilleerderij is niet aaneensluitend actief geweest. Gedurende de jaren tachtig lag de productie tijdelijk stil. De naam is te herleiden naar het Schots-Gaelische woord Àrd Beag, wat zoiets als ‘kleine baai’ betekent. De distilleerderij is in handen van Glenmorangie en produceert whisky’s die wereldwijd bekend zijn. Wat te denken van de Ardbeg 10 Years of de Ardbeg Blasda?
De distilleerderij heeft een erg hoge productie voor een distilleerderij met slechts twee pot stills. Met een capaciteit van 1.250.000 liter is dit een zeer productieve distilleerderij. Wellicht interessant om te weten: de distilleerderij won in 2013 de prestigieuze World Whisky Award voor ’s werelds beste single malt whisky van 2013. Verder wordt er in de media soms verwezen naar deze whisky. Zo wordt in de film Constantine uit 2005 Ardbeg gedronken door hoofdrolspeler Keanu Reeves. Tevens wordt in de BBC-serie Spooks regelmatig Ardbeg genuttigd door het hoofd van de afdeling antiterrorisme van MI5, Harry Pearce.
CAMPBELTOWN:
Voormalige whiskyhoofdstad van de wereld In het westen van Schotland, nabij Islay en als goede buur van de Higlands, ligt Campbeltown. Campbeltown behoort tot de provincie Argyll and Bute. Deze zogenaamde voormalige Schotse burgh ligt op het Kintyre Peninsula. In het verleden herbergde deze kleine regio wel 28 distilleerderijen en claimde het de titel ‘whiskyhoofdstad van de wereld’. Tegenwoordig is de productie flink geslonken, de meeste distilleerderijen zijn niet langer actief. Kenners wijten dit aan een focus op kwantiteit in tegenstelling tot kwaliteit dat het overgrote deel van de distilleerderijen de das om heeft gedaan. Daarnaast hebben de prohibitie en de grote depressie in de Verenigde Staten tevens een flinke duit in het zakje gedaan.
Momenteel zijn er slechts nog 3 distilleerderijen die whisky produceren in Campbeltown. Deze distilleerderijen zijn wel bij velen bekend: Springbank, Glengyle en Glen Scotia. Vooral de eerste is wellicht bekend bij het grote publiek. Deze distilleerderij vervaardigd drie bijzondere whisky’s. De Springbank distilleerderij produceert uiteraard de Springbank, de heerlijke Hazelburn en tenslotte de Longrow. Onlangs is de Glengyle distilleerderij heropend door het bedrijf J&A Mitchell and Co Ltd, die tevens de Springbank distilleerderij in bezit hebben.
De regio verloor haar status als een erkende regio mede door de afname in het aantal distilleerderijen. Niettemin heeft het deze status opnieuw verkregen van de Scotch Whisky Association.
Een interessant feit is dat zanger Paul McCartney een boerderij heeft in deze regio waar hij zich terugtrok na het uit elkaar gaan van de Beatles. Als een van ’s werelds succesvolste muzikanten, bekende McCartney de keerzijde van whisky ervaren te hebben. De zanger gaf toe dat hij worstelde met een drankprobleem nadat de legendarische band The Beatles uit elkaar ging.
McCartney, die vooraan in de 70 is, vertelde aan een journalist: “Ik kon geeneens meer liedjes schrijven, mijn vrouw Linda maakte zich grote zorgen. Normaliter schreef ik het best liedjes in een nuchtere staat. Ik overdreef het. Whisky is nogal voor handen in de regio waar ik mij terugtrok na het einde van The Beatles”. Het wonen in Campbeltown heeft hem wel geïnspireerd een lied te schrijven samen met Denny Laine. Het liedje genaamd ‘The Mull of Kintyre’ was de Wing’s grootste hit in het Verenigd Koninkrijk. Een nummer dat je bij het drinken van een goed glas whisky maar eens op moet zetten. Nostalgie verzekerd!
THE ISLANDS:
Eilanden en whisky’s beïnvloedt door de zee
Dit gedeelte van de Highlands heeft een bijzondere status. Schotland kent meer dan 790 eilanden, de whisky’s die geproduceerd worden op deze eilanden worden soms ingedeeld in de categorie ‘Island single malts’. Deze eilanden worden officieel niet gerekend als een whiskyregio, maar menig kenner is het daar niet mee eens. Met Island single malt whisky’s worden whisky’s bedoeld die afkomstig zijn uit regio’s als de Shetlands en Orkney. De whisky’s van deze mooie eilanden worden alom geroemd. Met deze indeling worden doorgaans whisky’s bedoeld afkomstig van alle eilanden. Behalve Islay dat een erkende status heeft. Ze worden doorgaans beschouwd als een onderdeel van de whiskyregio: ‘The Highlands’. De whisky’s die afkomstig zijn uit deze regio zijn erg gevarieerd. De whisky’s kunnen onderscheiden worden van andere whisky’s door hun sterke rokerige karakter.
Een van de bekendste whisky’s uit deze regio is de Jura 10 Years, van de Jura distilleerderij. Een prachtige afgelegen distilleerderij op het moeilijk bereikbare eiland Jura. Ook de Talisker, een single malt uit Skye, is een uitstekende whisky. De eilanden worden gekenmerkt door hun natuurpracht en ruwe ongerepte karakter en klimaat. Wanneer je echt eens een andere omgeving wil zien en toch niet al te ver wil reizen, zijn enkele van deze eilanden een goeie aanrader.
Tot slot:
Waar je whisky ook vandaan komt uit Schotland, de vele strenge eisen die gesteld worden aan een Schotse whisky zorgen er voor dat je altijd een kwaliteitsproduct in je handen hebt. Je proeft de veelzijdigheid van Schotland in de whisky’s. Van de grillige kusten van de schotse eilanden, de uitgestrekte wandelgebieden van de Schotse hooglanden tot aan de prachtige historische steden Edinburgh en Glasgow, Schotland kent een pracht aan natuur, cultuur en natuurlijk: heerlijke whisky.